آیت الله حاج شیخ حسنعلی مروارید
آیت‌الله حاج شیخ میرزا حسنعلی مروارید، از بارزترین عالمان دینی قرن اخیر در استان خراسان در 8شوال ۱۳۲۹ق. در مشهد مقدس به دنیا آمد.
شیخ حسنعلی مروارید فرزند حجت‌الاسلام و المسلمین حاج شیخ محمدرضا مروارید (1299-1338ه.ق) و ایشان فرزند حاج محمدعلی بود. شیخ محمدرضا مروارید از اتقیای عصر خود بود و در محله دربند علیخان پایین خیابان مشهد مقدس سکونت داشت و در سن 28 سالگی با دختر آیت‌الله حاج شیخ حسنعلی تهرانی ازدواج کرد.
مرحوم حاج شیخ محمد رضا مروارید با علمای اعلام، حاج شیخ عباس قمی و حاج ملاهاشم (مؤلف منتخب التواریخ) و حاج شیخ حسنعلی اصفهانی (نخودکی) رابطه نزدیک داشت و علاقه آنها به آن مرحوم تا جایی بود که پس از وفات ایشان نیز قطع رابطه نکرده و از فرزند او دلجویی داشته‌اند، مرحوم حاج شیخ عباس قمی گاه به منزل آن مرحوم سر می‌زد و بعضی از تألیفات خود را به فرزند بزرگ ایشان هدیه می‌کرد.
پدر آیت‌الله مروارید، مرحوم محمدرضا مروارید به تقوا و صلاح معروف و با مرحوم نخودکی عقد اخوت و برادری بسته بود. عموی آیت‌الله مروارید، شیخ علی اکبر از شاگردان آخوند ملا محمدکاظم خراسانی بود. خواجه شهاب الدین عبدالله مروارید کرمانی از ادیبان و نویسندگان مشهور قرن دهم هجری از اجداد اوست. همچنین جد مادری آیت الله مروارید آیت‌الله شیخ حسنعلی طهرانی (متوفای 1325 قمری) از بارزترین شاگردان میرزای کبیر شیرازی بود.
مرحوم محمدرضا مروارید هفت روز قبل از وفات خود در سن 38 سالگی در عاشورای سال 1338 ه. ق. در منزلش منبر رفت و انقلاب عجیبی به او و مستمعان دست داد و پس از ایراد خطابه بیمار شد و پس از مدتی در اثر همین بیماری، پس از پایان نماز صبح و گفتن لا اله الا الله، به رحمت ایزدی پیوست و پیکر پاکش در حرم مطهر، در رواق دارالسعاده، پایین پای حضرت رضا علیه‌السلام دفن شد و در همانجا که آرزو داشت، سر بر آستان آن حضرت گذاشت.
مرحوم حاج محمدباقر مروارید و حاج آقا جلال مروارید از دیگر فرزندان مرحوم محمد رضا مروارید هستند.
آیت‌الله مروارید از جمعی از علما، علوم اسلامی را آموخت، از جمله حسنعلی طهرانی، شیخ هاشم قزوینی و بیشتر از همه از میرزا مهدی غروی اصفهانی که پایه‌گزار «مکتب تفکیک» بود. وی تا سال آخر حیات استاد خود، میرزا مهدی اصفهانی ملازم وی بود و پس از دو سه سال تدریس خارج فقه را آغاز کرد که تا حدود 40 سال ادامه داشت. در طول این مدت، دانشمندان و عالمان بسیاری را در زمینه علوم اسلامی و به ویژه معارف اسلامی تربیت کرد.
کتاب ارزشمند «تنبیهات حول المبدأ و المعاد» تألیف ایشان، از عمیق‌ترین و استوارترین متون معارف اسلامی است که در قرن اخیر تألیف شده است. محورهای اصلی این کتاب که به زبان عربی نگاشته شده، توحید و انسان شناسی و معاد شناسی و موضوعات مربوط است.
آیت‌الله مروارید در طول حیات پربار خود، افزون بر تدریس و تربیت شاگردان، خدمات علمی و اجتماعی بسیاری مانند تأسیس مدارس علمی، مؤسسات علمی، تبلیغی و خدماتی و پرورش طلاب علوم دینی انجام داد. ایشان همچنین از حمایت کنندگان و رهبران اصلی نهضت مردمی، اسلامی علیه رژیم پهلوی در مشهد مقدس بود و در همه مراحل تحقق انقلاب اسلامی، از پیشگامان حرکت انقلاب مردم مشهد در حمایت از امام خمینی به شمار می‌آمد. وی همچنین از دوستان نزدیک آیت‌الله سید جواد خامنه‌ای پدر رهبر معظم انقلاب بود.
این عالم ربانی، با تقوا و مردمی، سال‌ها پناهگاه معنوی مردم مشهد بود و مسجد ملاحیدر که او پیشنماز آن بود، هر بامداد و ظهر و شامگاه، شاهد حضور پرطراوت و با علاقه مجاوران و زائران حرم امام رضا علیه‌السلام، به ویژه جوانان بود که سعی می‌کردند خود را به نماز با صفای ایشان برسانند.
آیت‌الله مروارید که از شاگردان آیت‌الله میرزا مهدی اصفهانی و عارف مشهور، شیخ حسنعلی نخودکی به شمار می‌آمد، سال‌ها در حوزه مشهد به تربیت طلّاب و دانش پژوهان پرداخت. وی در دوران انقلاب نیز از جمله شخصیت‌های مبارز به شمار می‌رفت که در کنار دیگر چهره‌ها به امضای اطلاعیه‌هایی بر ضد رژیم پهلوی می‌پرداخت و تا زمان حیات خود نیز به لحاظ ویژگی‌های اخلاقی، ساده زیستی و مردم داری و عدم ورود به درگیری‌های جناحی، شخصیتی مورد احترام برای گروه‌های مختلف مردم و گرایش‌های گوناگون سیاسی بود.
تاکنون تعدادی از آثار این عالم روحانی از سوی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی به چاپ رسیده است.
این عالم جلیل القدر در 19شعبان ۱۴۲۵ق. مطابق با 14مهر۱۳۸۳ش. در ۹۶سالگی دار فانی را وداع گفت و پیکر مطهرش، صبح روز پنجشنبه 16 مهر 1383، از محل مسجد ملاحیدر به سوی حرم امام رضا علیه‌السلام تشییع گردید. نماز بر پیکر ایشان به امامت حضرت آیت‌الله میرزا علی آقا فلسفی در صحن آزادی خوانده شد و آن‌گاه در جوار لطف حضرت ثامن الحجج علی بن موسی الرضا علیه‌السلام در رواق دارالسرور آرمید.
پیام تسلیت رهبر انقلاب به مناسبت درگذشت آیت‌الله مروارید
رهبر معظّم انقلاب اسلامی به مناسبت درگذشت عالم ربّانی، حضرت آیت‌الله مروارید پیام تسلیتی صادر فرمودند، متن پیام به این شرح است:
بسم الله الرّحمن الرّحیم
درگذشت عالم ربانی و عبد صالح آیت‌الله آقای حاج میرزا حسنعلی مروارید (طاب ثراه) را به حضرت بقیةالله ارواحنا فداه و نیز به علمای اعلام و حوزه علمیه و عموم مردم متدین و وفادار مشهد مقدس و به ویژه به فرزندان مکرم و معزز و دیگر افراد خاندان محترم ایشان صمیمانه تسلیت عرض می‌کنم.
این عالم جلیل‌القدر عمر پر برکت خود را یکسره با پرهیزگاری و صلاح و سداد گذرانیدند و در طول سالیان متمادی با رفتار و منش علمی و عملی خویش چهره‌ای نورانی و فراموش نشدنی از خود در خاطره همه کسانی که با ایشان آشنا بودند، باقی گذاشتند.
از خداوند متعال علو درجات و رحمت و مغفرت واسعه برای ایشان و اجر جزیل و توفیق برای بازماندگانشان مسألت می‌کنم.
سید علی خامنه‌ای16/7/1383
